Postępowanie spadkowe u notariusza to alternatywna do sądowej droga stwierdzenia nabycia spadku. Podstawowym dokumentem jest akt poświadczenia dziedziczenia – notarialny dokument mający taką samą moc prawną jak sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Procedura wymaga obecności wszystkich spadkobierców u notariusza, złożenia oświadczeń o istnieniu/nieistnieniu testamentu oraz o kręgu spadkobierców. Notariusz sporządza protokół dziedziczenia, a następnie akt poświadczenia dziedziczenia. Zaletami tej procedury są: szybkość (często wszystko można załatwić w czasie jednej wizyty), niższe koszty oraz mniej formalności niż w sądzie. Opłata notarialna wynosi 100 zł plus VAT, też pobierana jest taksa notarialna uzależniona od wartości spadku.
Postępowanie spadkowe przed notariuszem to często najszybsza droga do uregulowania spraw majątkowych po śmierci bliskiej osoby. Aby sprawnie przeprowadzić procedurę, należy odpowiednio się do niej przygotować i zgromadzić potrzebne dokumenty. Ważnym krokiem jest zebranie podstawowej dokumentacji: aktu zgonu spadkodawcy, jego aktu małżeństwa oraz aktów urodzenia wszystkich potencjalnych spadkobierców. Można też przygotować dokumenty potwierdzające własność nieruchomości czy innych składników majątku (wyciągi z ksiąg wieczystych, umowy, faktury). Znaczenie ma także ustalenie kręgu spadkobierców – także ustawowych, oraz testamentowych. „Dla dziedziczenia testamentowego potrzebne będzie dostarczenie oryginału testamentu lub dokumentu potwierdzającego jego zarejestrowanie w notarialnym rejestrze testamentów”.
Przed wizytą u notariusza warto sporządzić wstępny projekt podziału spadku, jeśli spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału majątku. Pamiętajmy o terminach i procedurach związanych z przyjęciem lub odrzuceniem spadku – na podjęcie takiej decyzji jest tylko 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jakie dokumenty będą potrzebne też? Na pewno dowody osobiste wszystkich uczestników postępowania oraz – w przypadku spadkobrania gospodarstwa rolnego – dokumenty potwierdzające kwalifikacje rolnicze.
Przebieg notarialnego poświadczenia dziedziczenia
Do kancelarii notarialnej powinni stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi lub testamentowi (ewentualnie ich pełnomocnicy z notarialnym pełnomocnictwem). Notariusz przeprowadzi z nimi protokół dziedziczenia, w którym złożą oni stosowne oświadczenia. Następnie sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, który ma taką samą moc prawną jak sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Powinniśmy wiedzieć, że protokół dziedziczenia obejmuje szczegółowe informacje dotyczące: stanu cywilnego spadkodawcy, jego małżeńskich stosunków majątkowych oraz wszystkich spadkobierców.
- Zgromadzenie kompletu dokumentów spadkowych
- Ustalenie kręgu spadkobierców
- Sprawdzenie terminów do przyjęcia spadku
- Umówienie wizyty u notariusza
- Sporządzenie protokołu dziedziczenia
- Rejestracja aktu w systemie
Koszty i formalności końcowe
Wysokość taksy notarialnej zależy od wartości spadku i jest regulowana odpowiednim rozporządzeniem. Do tego dochodzą podatki i opłaty skarbowe. „Pamiętajmy, że spadkobiercy z pierwszej grupy podatkowej (małżonek, dzieci, rodzice) są zwolnieni z podatku od spadków, jeśli zgłoszą nabycie spadku w odpowiednim terminie”. Procedura notarialna zazwyczaj trwa krócej niż postępowanie sądowe – może zakończyć się nawet w czasie jednej wizyty w kancelarii. Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz zarejestruje go w systemie teleinformatycznym, a spadkobiercy otrzymają odpisy dokumentu.
Pełnomocnictwo spadkowe u notariusza – dokumenty i procedury
Rozpoczęcie postępowania spadkowego u notariusza wymaga złożenia wniosku przez osobę zainteresowaną spadkiem. Można przygotować dokumenty potwierdzające pokrewieństwo ze zmarłym oraz akt zgonu spadkodawcy. Notariusz sprawdzi, czy istnieje testament i sporządzi protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, jeśli taki dokument zostanie odnaleziony. Dla braku testamentu, dziedziczenie następuje według ustawy, zgodnie z kolejnością określoną w kodeksie cywilnym.
Ważnym krokiem jest ustalenie kręgu spadkobierców i ich udziałów w spadku. Na spotkaniu u notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy lub ich pełnomocnicy z odpowiednimi dokumentami. Konieczne jest przedstawienie dowodów osobistych oraz aktów stanu cywilnego potwierdzających pokrewieństwo.
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, który ma taką samą moc prawną jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Po zarejestrowaniu aktu w systemie spadkobiercy otrzymują wypisy dokumentu, które służą do dalszych czynności prawnych, np. zarządzanie majątkiem spadkowym czy jego podział. Musimy wiedzieć, że postępowanie u notariusza jest szybsze niż w sądzie i może zakończyć się nawet w czasie jednej wizyty. Jest to szczególnie korzystne, gdy spadkobiercy są zgodni co do podziału majątku i nie występują między nimi spory. Koszt sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia jest regulowany przez przepisy i zależy od wartości spadku oraz liczby spadkobierców.
Sprawdź jak uniknąć sądowej batalii o spadek – poświadczenie dziedziczenia u notariusza
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza to szybszy i wygodniejszy sposób na uregulowanie spraw spadkowych niż postępowanie sądowe. Podstawowa opłata notarialna za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wynosi 100 zł plus VAT 23%. Także należy doliczyć 6 zł za każdy wypis aktu. Notariusz spisze protokół dziedziczenia, w którym zawarte będą oświadczenia spadkobierców o tym, kto dziedziczy spadek i w jakich częściach. Do wizyty u notariusza potrzebne będą:
- akt zgonu spadkodawcy
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo ze zmarłym
- dokument tożsamości wszystkich spadkobierców
Jeśli istnieje testament, należy go przedstawić notariuszowi. Dla gdy spadkobierca nie może osobiście stawić się u notariusza, może udzielić pełnomocnictwa innej osobie. Pamiętajmy, że akt poświadczenia dziedziczenia można sporządzić tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do dziedziczenia.
Dziedziczenie w przypadku spadkobierców mieszkających za granicą
W sytuacji gdy któryś ze spadkobierców mieszka poza granicami kraju, sprawa może być bardziej skomplikowana. Konieczne będzie przedstawienie dodatkowych dokumentów, często z tłuposiadaczeniem przysięgłym. Notariusz może wymagać dokumentów potwierdzających miejsce zamieszkania spadkobiercy oraz zaświadczenia o prawie właściwym dla dziedziczenia. W niektórych przypadkach konieczne może być także uzyskanie Europejskiego Poświadczenia Spadkowego, szczególnie gdy majątek znajduje się w różnych krajach Unii Europejskiej. Jest to dokument uznawany we wszystkich państwach członkowskich UE, ułatwiający spadkobiercom dochodzenie swoich praw.
Moc prawna vs notariusz – o unieważnieniu aktu poświadczenia dziedziczenia
Akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza ma taką samą moc prawną jak sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Unieważnienie aktu poświadczenia dziedziczenia może nastąpić wyłącznie na drodze sądowej w postępowaniu procesowym. Podstawą do unieważnienia może być np.
ujawnienie testamentu, o którym wcześniej nie wiedziano, lub gdy zostanie wykazane, że osoba uznana za spadkobiercę została niesłusznie pominięta. Dla unieważnienia aktu poświadczenia dziedziczenia, wszystkie czynności prawne dokonane na podstawie ten akt pozostają ważne, co ma na celu ochronę osób trzecich działających w dobrej wierze. Skutkiem unieważnienia jest przywrócenie stanu prawnego sprzed sporządzenia aktu. Oznacza to, że spadkobiercy, którzy zostali uznani w unieważnionym akcie, tracą status spadkobierców i muszą zwrócić majątek spadkowy osobom uprawnionym. Dotyczy to także pożytków i przychodów z tego majątku. Osoby, które dokonały rozporządzeń majątkiem spadkowym na podstawie unieważnionego aktu, mogą być zobowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej rzeczywistym spadkobiercom. Pamiętaj, że samo złożenie pozwu o unieważnienie aktu poświadczenia dziedziczenia nie wstrzymuje jego skutków prawnych. Dopiero prawomocny wyrok sądu unieważniający akt powoduje jego eliminację z obrotu prawnego. Na czas trwania procesu strona może jednak wnioskować o zabezpieczenie powództwa poprzez zakazanie rozporządzania majątkiem spadkowym. Po unieważnieniu aktu konieczne będzie przeprowadzenie nowego postępowania spadkowego, czy to przed sądem, czy ponownie u notariusza, w celu ustalenia kręgu rzeczywistych spadkobierców i ich udziałów w spadku.