Testament można sporządzić na 3 sposoby: własnoręcznie, w formie aktu notarialnego lub przed świadkami (ustnie). Testament własnoręczny musi być w całości napisany pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisany. Testament notarialny wymaga wizyty u notariusza. Testament ustny można sporządzić tylko w szczególnych okolicznościach – gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, a zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe. Wymaga obecności 3 świadków.
Testament jest jednym z najważniejszych dokumentów prawnych, który pozwala określić sposób rozdysponowania majątkiem po śmierci. Sporządzenie testamentu wymaga szczególnej staranności i znajomości podstawowych zasad prawnych. Pamiętajmy, że nieprawidłowo sporządzony testament może zostać uznany za nieważny: Ważne znaczenie ma zachowanie odpowiedniej formy dokumentu oraz precyzyjne wyrażenie swojej woli. Testament holograficzny (własnoręczny) musi być w całości napisany odręcznie – nie można go sporządzić na komputerze ani maszynie do pisania. Dokument powinien mać datę i miejsce sporządzenia oraz własnoręczny podpis (najlepiej pełnym imieniem i nazwiskiem). Czy musimy skorzystać z pomocy prawnika przy sporządzaniu testamentu? W wielu przypadkach może to być rozsądne rozwiązanie.
Formalne wymogi testamentu i jego rodzaje
Polski system prawny przewiduje parę form testamentu (zwykłe i szczególne). Do form zwykłych należą: testament własnoręczny, notarialny oraz allograficzny. Testament notarialny sporządzany jest w kancelarii notarialnej – daje nam najwyższy poziom bezpieczeństwa prawnego. Testament allograficzny można sporządzić przed wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta. Formy szczególne testamentu to: testament ustny, podróżny oraz wojskowy – stosowane w sytuacjach wyjątkowych (na przykład w obliczu śmierci). Powinniśmy wiedzieć, że niedopuszczalne jest sporządzenie testamentu wspólnego przez małżonków.
Ważne rady dotyczące sporządzania testamentu
- Używaj jasnych i jednoznacznych sformułowań
- Precyzyjnie określ składniki majątku
- Wskaż konkretnych spadkobierców
Przy sporządzaniu testamentu należy spojrzeć na prawidłową identyfikację spadkobierców oraz dokładne określenie składników majątku. Testament powinien być napisany w sposób zrozumiały i niewzbudzający wątpliwości interpretacyjnych. Można unikać niejasnych sformułowań i dwuznaczności – każde postanowienie testamentowe musi być precyzyjne. „Rozrządzenie testamentowe musi być jednoznaczne i niepozostawiające miejsca na domysły”. Dokument warto przechowywać w bezpiecznym miejscu (można go także zdeponować u notariusza). Należy także pamiętać o zachowaniu tzw. zachowku dla najbliższych członków rodziny (jest to część spadku, która im się należy jakkolwiek woli testatora). Można też ustanowić wykonawcę testamentowego, który zadba o realizację ostatniej woli.
Testament – wszystko zanim będzie za późno
Testament musi być sporządzony w formie aktu notarialnego lub własnoręcznie (testament holograficzny). Dla testamentu własnoręcznego podstawowe jest, aby cały tekst był napisany odręcznie przez testatora, nie można użyć komputera ani maszyny do pisania. Dokument musi mać datę i własnoręczny podpis osoby sporządzającej testament. Osoba spisująca testament musi być pełnoletnia i działać w pełni świadomie. Treść testamentu powinna jasno określać wolę testatora odnośnie podziału majątku po śmierci. Można w nim zawrzeć także inne dyspozycje, na przykład dotyczące pochówku czy opieki nad dziećmi. Testament można w każdej chwili zmienić lub odwołać, przy czym ważny jest zawsze ten najpóźniej sporządzony.
W sytuacjach szczególnych (np. obawa rychłej śmierci) można sporządzić testament szczególny – ustny, ale musi to nastąpić w obecności trzech świadków. Taki testament traci moc po upływie trzech miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały jego sporządzenie w tej formie.
Testament odręczny – ostatnia wola zapisana własną ręką
Testament własnoręczny to najprostsza forma wyrażenia ostatniej woli, jednak musi spełniać ściśle określone wymogi formalne. Dokument musi być w całości napisany własnoręcznie, opatrzony datą i podpisany przez testatora.
Nie można go napisać na komputerze ani maszynie do pisania, nie może być też dyktowany innej osobie.
Podpis powinien mać co najmniej nazwisko, choć rekomendowane jest użycie pełnego imienia i nazwiska.
- Dokument musi być sporządzony osobiście
- Tekst musi być czytelny i zrozumiały
- Data jest obowiązkowym elementem
- Nie można używać urządzeń elektronicznych
- Testament nie może mać poprawek innych osób
Istotne jest, aby testament był przechowywany w bezpiecznym miejscu, gdzie nie zostanie zniszczony ani nie dostaną się do niego niepowołane osoby.
Można go także złożyć u notariusza w depozyt.
Niekonwencjonalne formy zapisu testamentu własnoręcznego
Powinniśmy wiedzieć, że testament może być napisany na dowolnym materiale – kartce, serwetce czy nawet ścianie, pod warunkiem zachowania jego trwałości. Znane są przypadki testamentów napisanych na kopertach, rachunkach czy nawet elementach ubrania. Ważne jest, aby zapis był trwały i możliwy do odczytania. Sądy uznawały nawet testamenty napisane ołówkiem, choć nie jest to zalecana forma ze względu na możliwość zatarcia się tekstu.
Testament notarialny a zachowek – czyli jak efektywnie (nie)wydziedziczyć bliskich
Zachowek to instytucja prawna, która ma chronić najbliższych członków rodziny przed całkowitym pominięciem w spadku. Nawet sporządzenie testamentu u notariusza nie pozbawia uprawnionych prawa do zachowku. Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który by przypadał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. W kwestii małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy wielkość ta wzrasta do dwóch trzecich. Do zachowku uprawnieni są zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Wydziedziczenie jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach, np. uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego czy popełnienie umyślnego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Sam fakt spisania testamentu notarialnego na rzecz innych osób nie wyłącza prawa do zachowku. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Jest to roszczenie pieniężne, co znaczy, że uprawniony może żądać odpowiedniej kwoty pieniężnej, a nie konkretnych składników majątku. Pamiętaj, że do zachowku zalicza się darowizny otrzymane od spadkodawcy za życia oraz zapisy windykacyjne.